✈Tuzla Airport statistics for January and February 2021

 

Source: Flying Bosnian and Sarajevo Airport

✈BHDCA - Izvještaj o događajima koji su uticali na sigurnost letenja u 2020.

Lista događaja koji su uticali na sigurnostletenja u 2020. godini

Direkcija za civilno vazduhoplovstvo Bosne i Hercegovine (BHDCA), kao organ nadležan i odgovoran za obavljanje funkcije regulatora i nadzor u oblasti civilnog vazduhoplovstva, ima zadatak da odgovori obavezama Bosne i Hercegovine kao države članice Međunarodne organizacije za civilno vazduhoplovstvo (International Civil Aviation Organization - ICAO) i potpisnice Čikaške konvencije.

Uz to, Bosna i Hercegovina (BiH) je član Evropske konferencije civilnog vazduhoplovstva (European Civil Aviation Conference - ECAC) ima i status posmatrača u radu Evropske agencije za bezbjednost u vazduhoplovstvu (European Aviation Safety Agency - EASA).

BiH je ratifikovala Sporazum o uspostavljanju Zajedničke vazduhoplovne oblasti (European Common Aviation Area - ECAA) i potpisala radni aranžman sa EASA-оm, čime je prihvatila obavezu usklađivanja, transponovanja i primjene propisa Evropske unije u oblasti civilnog vazduhoplovstva.

BHDCA, kao jedina vazduhoplovna nadzorna i regulatorna vlast u Bosni i Hercegovini, učestvuje u osiguravanju bezbjednog odvijanja vazdušnog saobraćaja u prostoru Bosne i Hercegovine.

U skladu sa obavezama preuzetim pristupanjem BiH, kao punopravne članice, u ICAO, ECAC, EUROCONTROL i potpisivanjem ECAA multilateralnog sporazuma sa Evropskom unijom, zadatak BHDCA je da obezbijedi implementaciju međunarodnih standarda bezbjednosti letenja (Safety) i bezbjednosti civilnog vazduhoplovstva (Security), kao i blisku saradnju sa subjektima odgovornim za implementaciju pomenutih standarda i preporučenih praksi na operativnom nivou.

Bezbjednost letenja (Safety)

Funkciju regulatora i nadzor, a koju obavlja BHDCA, i koje se odnose na bezbjednost vazdusne plovidbe, obavljaju se kroz odredjene vazduhoplovne funcionalne oblasti, a to su:

a) plovidbenost vazduhoplova,

b) operacije vazduhoplova,

c) licenciranje letačkog osoblja,

d) vazduhoplovna navigacija,

e) aerodromi.

U Bosni i Hercegovini funkcionišu sljedeći pružaoci usluga, od kojih se u najvećoj mjeri i dobijaju izvještaji o određenim događajima u oblasti bezbjednosti letenja:

A) Agencija za pružanje usluga u vazdušnoj plovidbi Bosne i Hercegovine (BHANSA)

B) Međunarodni aerodromi:

1) Međunarodni aerodrom Sarajevo

2) Međunarodni aerodrom Banja Luka

3) Međunarodni aerodrom Mostar i

4) Međunarodni aerodrom Tuzla

C) Letilišta:

1) ''Stipe Krišto'' Livno

2) ''Golubić'' Bihać

3) ''Urije'' Prijedor

4) ''Jegin lug'' Tuzla

5) ''Zalužani'' Banjaluka

6) ''Popovi-Bijeljina'' Bijeljina

7) ''Ciljuge'' Živinice

8) ''Medeno Polje'' Bosanski Petrovac

9) ''Glasinac'' Sokolac

10) ''Kenan Jusufbašić'' Visoko

11) "Kreševo" Kreševo

12 ) "Nišići" Ilijaš

13) Ranč ‘’Lazy Horse" Hadžići

14) “Gorice” Krepšić

D) Tereni:

1) ''Paragliding Ljubuški'' Kula

2) ''Bjelašnica'' Bjelašnica 

3) ’’Školsko brdo’’ Stričići, Manjača

E) Avio-kompanije:

1) ’’ICAR Air’’ Tuzla

2) ’’Fly Bosnia’’ Sarajevo

F) Škole letenja:

1) Vazduhoplovna škola Aero-klub ’’Prijedor’’ Prijedor

2) Vazduhoplovna škola Aero-klub ’’Sveti Ilija“ Banja Luka

3) Škola letenja Aero-klub ’’Izet Kurtalić’’ Visoko

4) Paraglajding klub ’’AIRDRENALINE’’ Banja Luka

5) Vazduhoplovna škola ’’SBA škola letenja’’ Sarajevo

6) ACRO d.o.o. Sarajevo

7) Vazduhoplovni klub ''SKYDIVE'' Banja Luka

8) Klub slobodnog letenja ’’Kros’’ Banja Luka

G) Organizacije za održavanje vazduhoplova (PART 145), kontinuiranu plovidbenost (CAMO) i vazduhoplovno-tehničku obuku:

1) Avioservis ''Ikar'' Laktaši (BA.MF)

2) Avioservis ''Ikar'' Laktaši (E7.MF)

3) Avioinženjering d.o.o. Laktaši (E7.MF)

4) ''Orao'' Bijeljina (E7.145)

5) ''Icar Air'' Tuzla (BA.MG)

6) ''Srednja škola metalskih zanimanja'' Sarajevo (BA.147)

7) AvioBOSS d.o.o. (BA.145)

8) ‘’FlyBosnia’’ Sarajevo (BA.MG)

H) Medicinski centri:

Zavod za zdravstvenu zaštitu radnika u saobraćaju – Sarajevo

I) Centri za obuku vazduhoplovnog osoblja na aerodromu:

1) Centar za obuku aerodroma Sarajevo

2) Centar za obuku aerodroma Banja Luka 

3) Centar za obuku aerodroma Tuzla

Identifikacija i sistematizacija hazarda i njihove posljedice

Vazduhoplovna industrija se svakodnevno susreće sa širokim spektrom rizika koji se odnose na letačke operacije, na službe kontrole letenja, službe održavanja, aerodrome, kao i državnu administraciju. Međutim, nemoguće je eliminisati sve rizike, niti su sve metode mitigacije rizika ekonomski izvodljive.

Direkcija za civilno vazduhoplovstvo Bosne i Hercegovine kontinuirano dobija izvještaje o događajima u civilnom vazduhoplovstvu i vrši njihove analize i daje preporuke kako bi se unaprijedila bezbjednost vazdušne plovidbe.

Radi lakšeg razumijevanja određenih pojmova, koji će se koristiti u daljem tekstu, dajemo definiciju određenih pojmova koji imaju sljedeće značenje:

a) Događaj: nesreća, ozbiljna nezgoda (ozbiljan incident) i incident, neispravnost ili kvar vazduhoplova, njegove opreme ili bilo kojeg elementa sistema vazdušne navigacije koji se koristi ili ima namjeru da se koristi u svrhu ili u vezi sa operacijama vazduhoplova ili sa obezbjeđenjem sistema upravljanja vazdušnim saobraćajem ili pružanja navigacione pomoći vazduhoplovu.

b) Nesreća (udes) - Accident: događaj povezan sa operacijom vazduhoplova, koji se desio od (trenutka) momenta ukrcavanja jedne ili više osoba u vazduhoplov sa namjerom da se obavi let do (trenutka) momenta iskrcavanja svih osoba iz vazduhoplova, pri čemu je nastala bilo koja od sljedećih posljedica:

1) smrt ili teška (ozbiljna) tjelesna povreda osobe zbog:

a) boravka u vazduhoplovu, ili

b) direktnog kontakta s bilo kojim dijelom vazduhoplova, uključujući dijelove koji su se odvojili od vazduhoplova, ili

c) direktne izloženosti izduvnom mlazu mlaznog motora, osim kada su povrede nastale zbog prirodnih uzroka, samopovređivanjem ili su ih nanijele druge osobe, ili kada su povrede nanesene slijepim putnicima koji su se skrivali izvan dijelova koji su na raspolaganju putnicima i posadi

2) oštećenje vazduhoplova ili oštećenje njegove strukture koje negativno utiče na jačinu strukture ili karakteristike leta vazduhoplova ili zahtijeva veću opravku ili zamjenu oštećene komponente, izuzev otkaza ili oštećenja motora (kada je oštećenje ograničeno na motor, kapotaže ili agregate) ili oštećenja elisa, krajeva krila, antena, guma, kočnica, oplate, malih udubljenja ili proboja u oplati vazduhoplova

3) vazduhoplov nestao ili je potpuno nedostupan (nije mu moguće prići).

c) Ozbiljna nezgoda (ozbiljan incident) - Serious Incident: događaj (nezgoda) koji obuhvata okolnosti koje ukazuju da se nesreća (udes) mogla dogoditi ili da se nesreća (udes) zamalo dogodila.

d) Nezgoda – Incident: događaj koji je povezan sa operacijom vazduhoplova, koji utiče ili je mogao uticati na bezbjednost vazduhoplova, a nije nesreća (udes).

Hazardi u sistemu bezbjednosti vazdušne plovidbe (Safety) koji mogu izazvati nesreće, ozbiljne nezgode i nezgode, svrstavaju u sljedeće vrste:

1) Hazardi koji se mogu javiti u toku sprovođenja operacija sa vazduhoplovima;

2) Hazardi koji su u vezi sa tehničkom uslovima, održavanjem i popravkom vazduhoplova;

3) Hazardi koji su u vezi sa aerodromima i zemaljskim uslugama;

4) Hazardi koji su u vezi sa uslugama i objektima u vazdušnoj plovidbi.

Pregled događaja

Ukupan broj događaja koji su uticali na bezbjednost letenja (Safety), prijavljenih BHDCA u toku 2020. godine, je 59. Od toga su 23 dobrovoljna izvještaja o događajima.

Lista događaja koji su uticali na sigurnostletenja u 2020. godini

✈FlyBosnia destinations - summer 2021

FlyBosnia is about take delivery of its first Airbus 320 aircraft from Onur Air. The aircraft is painted in full FlyBosnia livery, featuring 180 seats in all economy class. The airline has signed agreement with Fibula travel agency to operate charter flights to Turkey and Egypt but will also operate regular flights to :

Destination Airport	Country
Bahrain International Airport	Bahrain
Amman Queen Alia International Airport	Jordan
Muscat International Airport	Oman
Jeddah King Abdulaziz International Airport	Saudi Arabia
Riyadh King Khalid International Airport	Saudi Arabia
Doha International Airport	Qatar

 

FlyBosnia Airbus 320 at Istanbul Airport (March 4, 2021)

Source: Flying Bosnian

✈Sarajevo International Airport suspends passenger tax

House of Representatives of the Parliament of Federation of Bosnia and Herzegovina accepted the proposal of MP Nihad Čolpa to abolish taxes for passengers using airports in Federation of Bosnia and Herzegovina (Mostar, Sarajevo and Tuzla Airports). Sarajevo International Airport passenger service charge for departing passengers on international flights is KM 35,20 or €18,00. In December of last year, the Government of  Federation of Bosnia and Herzegovina has suspended a ten euros passenger tax at Sarajevo Airport (the tax was collected for the development of air transport in Bosnia and Herzegovina).The air transport development tax, was introduced in 2005 to fund the development of the country’s air transport sector, but it was only collected at Sarajevo Airport. Funds collected from this tax were used for development and subventions of Tuzla and Mostar Airports. The tax has been suspended until December 31, 2021.

With these two taxes discontinued, passengers departing Sarajevo Airport will pay KM 54,60 or €28,00 less per air ticket.

Sarajevo Airport Passenger Service Charges (before suspension of charges)

“Sarajevo Airport is the most expensive in the region when comes to passengers taxes. For example, the taxes are four times higher than in Turkey, where the taxes are paid only by domestic citizens, all with the aim to bring as many tourists as possible. Our cultural and historical heritage, the combination of Ottoman and Austro-Hungarian architecture, beautiful Olympic mountains, as well as a diverse gastronomic offer give us the predisposition to make our offer more competitive than the offers of other countries in the region. The suspension of these taxes for  Sarajevo International Airport is the first in a series of measures in order for Bosnia and Herzegovina to become a tourist leader in the region, which it deserves”, concluded Mr. Čolpa.

Stimulating air travel market by discontinuing passenger taxes will have multiple benefits on local economy, by bringing tourist to the country will create demand for hotel accommodations, restaurants and shopping. Increased tourist arrivals  will signal for new domestic investments in expanding accommodation capacities, creating new jobs in the hotel, rent a car and service industry.

Source: Flying Bosnian

✈Sarajevo Airport statistics for February 2021

 

Source: Flying Bosnian and Sarajevo Airport

✈ Sarajevo Airport open tenders for 2021

Sarajevo Airport terminal and administration building under construction 

Sarajevo Airport is undergoing major development with main terminal building expansion, administrative building construction, parking and road access construction etc.… 

✈ Ryanair plans to resume Banja Luka flights in May

Ryanair has resumed the sales of air tickets for flights to/from Banja Luka to European cities. According to the information available at the moment, if everything goes according to the plan without any lockdowns, Ryanair flights to/from Banja Luka will restart first week of the month May.

After a long break, caused by the coronavirus pandemic, tickets can be purchased again for flights from: Berlin, Brussels-Charleroi, Frankfurt-Hahn, Gothenburg, Memmingen and Vienna.

Resumption of flights to Banja Luka is scheduled as follows:

Currently, Air Serbia is the only airline operating flights to Banja Luka with just one weekly service from Belgrade onboard of 66 seater turboprop ATR-72 aircraft.

Source: Flying Bosnian

✈Hifa Oil to build jet fuel terminal at Sarajevo International Airport

Future Airport hotel

Hifa Oil will start construction of new modern jet fuel terminal at Sarajevo Airport. Aircraft fuel terminal will have underground tanks with capacity of one million liters of kerosene. In addition to the aircraft fuel terminal Hifa Oil plans to build a hotel and other ancillary facilities next to Sarajevo Airport, along the Sarajevo-Foca highway. In September of last year Municipal Council of Novi Grad Sarajevo made decision to sell 169 m2 of land, which resolved the issue of one of the traffic accesses to the future business hotel complex, jet fuel terminal and gas station at Sarajevo Airport. The total area of ​​the land on which the facilities will be constructed is about 8.500 m2.

One of the most important private distributors of oil and oil derivatives in Bosnia and Herzegovina, company Hifa Oil in 2017 began to supply jet fuel to airlines operating at Sarajevo International Airport. The year after a cooperation agreement was signed between Hifa Oil and Tuzla International Airport, to provide jet fuel to airlines operating at Tuzla Airport. With this agreement  Hifa Oil has positioned itself as largest distributor of jet fuel in Bosnia and Herzegovina.

The past year was marked by the COVID-19 virus pandemic, which had a negative impact on the global economy, which resulted in a decline in economic activity in Bosnia and Herzegovina, a collapse in air traffic and several other negative consequences. Hifa Oil has adapted to the new situation by finding solutions through the Strategy of Business in Crisis Situations and Emergencies, and thanks to its financial and human capacities it has focused its resources on returning airlines to Bosnia and Herzegovina by providing jet fuel at very favorable rates.

Source: Flying Bosnian and Hifa Oil

✈ BHANSA - new generation of 53 air traffic controllers

The largest project of training of air traffic controllers in the history of Europe, conducted in six countries (Czech Republic, Croatia, Finland, Serbia, Slovenia and Bosnia and Herzegovina), has been successfully completed and as a result, today BHANSA has a complete generation of 53 new air traffic controllers, and thus improved efficiency and flow of air traffic in Bosnia and Herzegovina. 

In 2014, BHANSA announced a public tender for scholarships and professional training for air traffic controllers. This announcement generated tremendous public interest and total number of 2,215 candidates applied. After completion of selection and public procurement in 2017, BHANSA and ANS of Czech Republic, i.e. their training center CANI (Czech Air Navigation Institute), signed Contract for training services for a new generation of 69 air traffic controllers.

Considering that the realization of this project was one of the main requirements for takeover of responsibility in the entire Bosnia and Herzegovina airspace, by signing this Agreement we were one step closer to the above-mentioned goal. We are especially proud of becoming the youngest air navigation service provider in Europe as we fulfilled our goal on the night of 4/5 December 2019.

Training of an air traffic controller, excluding the selection process, lasts for about two years and it is conducted according to the rigorous international standards and regulations.

"Many thanks to ANS CR and CANI, because without their long-lasting training experience and professional approach it would be impossible to realize this project. Easy communication, synergy and good organization of ANSPs and regulators in six European countries, resulted in the accomplished success. We hope better times are ahead of us, given the fact that the air traffic industry is going through the worst crisis since its inception, we also hope we will emerge from all this even stronger, and enjoy the success of joint projects in the future", emphasized CEO of the BHANSA Mr. Primorac.

CEO of ANS CR, Mr. Jan Klas also notes that this is an extraordinary international success.

"We consider this exceptional commercial contract to be a very prestigious achievement of CANI because, in its scope, it was the biggest commercial contract in the history of our company and one of the biggest contracts of this kind in Europe over the last ten years. Of course, it is the most important event for Bosnia and Herzegovina, namely in terms of successful taking over of its own airspace", Mr. Klas, CEO of ANS CR pointed out.

Source: Bosnia and Herzegovina Air Navigation Services Agency (BHANSA)

✈ Freebird Airlines charter flights Tuzla-Antalya

This summer season Firebird Airlines will operate two weekly charter flights from Tuzla to Antalya. Flights will operate on Tuesdays and Fridays from June 08 to September 14, 2021 with Airbus 320 aircraft. Total of 29 round-trip flights are scheduled, offering 5.220 seats in each direction. Flights will operate on behalf of Goldentours, a travel agency from Tuzla offering vacation packages to Antalya.

Source: Flying Bosnian

✈ Swiss to resume Zurich-Sarajevo flights

 

Swiss International Air Lines is resuming Zurich-Sarajevo flights from July 02. Flights are scheduled to operate twice weekly (Friday and Sunday) until the end of August. Flights are scheduled to operate with Airbus 220 aircraft. After Wizz Air has announced Sarajevo base, Lufthansa group has decided to step up its Sarajevo operations with launching flights from Frankfurt and reintroducing flights from Zurich. In upcoming summer season Lufthansa Group will operate flights from Sarajevo to Cologne, Frankfurt, Vienna and Zurich.

Source: Flying Bosnian

✈ Lufthansa to launch Frankfurt-Sarajevo flights

 

Lufthansa is launching Frankfurt-Sarajevo flights on May 03, 2021. Flights from Frankfurt will operate four times per week (Monday, Thursday, Friday and Sunday) increasing to daily from June. Lufthansa’s second destination from Sarajevo, Munich resumption date is unknown. Flights from Frankfurt will operate with Airbus 319 aircraft.

Source: Flying Bosnian and Lufthansa

✈ FlyBosnia Sarajevo – Turkey and Egypt charter flights

This summer season FlyBosnia will perform majority of charter flights between Sarajevo and Turkey. The largest two tourist agencies in the country Fibula and Centrotours have signed agreement with FlyBosnia to operate the flights on their behalf. FlyBosnia will operate flights with an Airbus A320 aircraft, offering 180 seats in all economy class. The airline will operate flights from Sarajevo to two destinations in Turkey, Antalya and Bodrum. Antalya will be served with six weekly flights, while Bodrum flights will run once weekly. New charter destination for FlyBosnia this summer season will be  Hurgada in Egypt with one weekly flight from June 07 to September 23. In total FlyBosnia will operate a total of 72 round trip flights to Antalya, 11 round trip flights to Bodrum and 13 round trip flights to Hurgada, a total of 96 round trip flights, offering 34.560 seats in both directions.

✈ FlyBosnia to lease an Airbus 320 aircraft

FlyBosnia is about to take an Airbus 320 aircraft from Onur Air. The aircraft is currently being painted in FlyBosnia livery in Istanbul. According to the airline’s website, not a single destination is available for booking but in upcoming summer season, the airline plans to operate daily charter flights to Antalya on behalf of Centrotrans Tours travel agency. In November of last year Sarajevo International Airport has terminated its contract with Fly Bosnia after the airline failed to pay its debts. Most likely the debt issue has been resolved, since FlyBosnia flights will be mostly charter flights for tourist from Saudi Arabia and Kuwait visiting Bosnia and Herzegovina.

Source: Flying Bosnia

✈ Anadolujet to start Sarajevo flights

Anadolujet will start three weekly flights between Istanbul Sabiha Gokcen Airport and Sarajevo with the beginning of summer timetable 2021 (first week of April). Flights will operate on Thursdays, Fridays, and Sundays by Boeing 737-800 aircraft offering 189 seats. Anadolujet is fully owned by Turkish Airlines and all Anadolujet flights carry Turkish Airlines flight numbers. Turkish Airlines operated flights from Istanbul-Sabiha airport to Sarajevo back in 2014. Anadolujet will directly compete with Pegasus Airlines operating up to nine weekly flights between Istanbul’s Asian side airport and Sarajevo. During the summer season Sarajevo and Istanbul will be connected with record 33 weekly flights (Turkish Airlines 21, Pegasus Airlines 9 and Anadolujet 3).

Source: Flying Bosnian

✈ Adria gupa – saradnja avio portala regije

 

Adria Grupa klaster je avio portala regije kojeg sačinjavaju slovenska Sierra 5, hrvatski zamaaero, bosansko-hercegovački Flying Bosnian i srbijanski Fly Naissus. Adria Grupa za cilj ima razmjenu informacija među članicama Grupe, pri čemu bilo koja članica Adria Grupe može prenijeti članak druge članice Grupe. Na ovaj način Grupa želi imati aktualne i atraktivne članke iz cijele regije.

Članice Grupe će i voditi zajedničko istraživačko novinarstvo, te mogu zajedno pisati članke i analize. Članice Grupe će raditi zajedničke aktivnosti, poglavito u domeni edukacije, kongresa, simpozija, summita, okruglih stolova, team buildinga, organizacije kvizova i natjecanja zrakoplovnih institucija isl.

Članice Adria Grupe će raditi na zajedničkim marketinškim aktivnostima sa ciljen nalaženja zajedničkih sponzora i donatora. Istime i Grupa ima predstavništva u Sloveniji, Hrvatskoj, BiH, Srbiji i SAD-u.

Članice Adria Grupe

Ime	Internet	Zemlja
Bosnia and Herzegovina Aviation News	http://flyingbosnian.blogspot.com	Bosna i Hercegovina
flynaissus	https://www.flynaissus.com	Srbija
Sierra 5	https://www.sierra5.net	Slovenija
zamaaero	https://zamaaero.com	Hrvatska

Source: Flying Bosnian

✈Aljazeera Balkans-Aviosaobraćaj na respiratoru

IATA je obznanila da je od rekordne 2019.godine sa prevezenih 4,5 milijardi uslijedila “Annus horribilis” 2020.u kojoj je prevezeno 1,8 milijardi putnika, a da se gubici kompanija u pomenutoj godini procjenjuju na sto milijardi eura.

Alen Jazić /08 Feb 2021

Prethodna, 2020. godina je historijski najlošija godina za sektore turizma i avio-saobraćaja. Pandemija Covida-19 sa svojim popratnim dejstvima – zatvaranjem granica, blokadama i (samo)izolacijom, distancom, PCR testovima i najavljenim zdravstvenim pasošima, je nivo civilnog avio-saobraćaja vratila decenijama unazad. Međunarodna asocijacija zračnog saobraćaja (IATA) je obznanila da je od rekordne 2019. godine sa prevezenih 4,5 milijardi uslijedila “Annus horribilis” 2020.u kojoj je prevezeno 1,8 milijardi putnika, a da se gubici kompanija u pomenutoj godini procjenjuju na sto milijardi eura.

U takvim okolnostima je državama dozvoljeno da reaguju na način koji nije bio moguć prije pandemije u većem dijelu zapadne hemisfere – uz direktnu državnu pomoć. Pa ipak, 43 kompanije nisu opstale na tržištu, a brojne se i dalje nalaze na ivici ambisa. Regija Balkana, kao kap u moru na globalnom nivou, dijeli sličnu sudbinu. Nakon slovenačke Adrie, ugašen je Montenegro Airlines, a Fly Bosnia trenutno bez aviona i zaposlenih posada hibernira i nada se čudu.

Na prostoru nekadašnje Jugoslavije, na 24 civilna aerodroma je lani opsluženo 7,46 miliona putnika, što je u odnosu na 29,8 miliona putnika iz 2019.godine dramatičan pad. Kao i u svemu, nakon krize ovakvog obima moraju slijediti krupni koraci prepuni rizika. Analitičari avijacije i specijalizovani portali nude bezbroj analiza, često međusobno oprećnih.

‘Upumpavanje novca’

„Na prostorima bivše Jugoslavije, nacionalni prevoznici Srbije i Hrvatske su dobili pomoć države, dok u Crnoj Gori nije bilo novca u državnoj kasi, pa je i nacionalni prevoznik Montenegro Airlines doživeo krah. Gotovo svim prevoznicima širom sveta je potrebna pomoć da bi preživeli ovu nesvakidašnju situaciju. Države koje su prepoznale važnost ovog sektora svoje ekonomije su investirale novac, dok one koje nisu mogu imati dugogodišnje posledice svojih odluka“, smatra Luka Popović, urednik EX-YU Aviation News portala.

Koliko je javnog novca „upumpano“ u pomenute kompanije nije i vjerovatno nikada neće biti poznato široj javnosti. I to zbog više razloga, a osnovni bi mogao biti sakrivanje stvarnih budžetskih izdvajanja od EU regulativa koja su prije pandemije bile rigorozne. Pa ipak su ih mnoge zemlje uspješno zaobilazile i plaćale „svojim“ kompanijama kroz PSO (Public Service Obligation)linije, regionalnu povezanost, turistički i državni marketing, ali i otpis dugova prema državi. Zbog toga je ovaj sektor prilično netransparentan.

„Vrijedi li Air Serbia 650 miliona eura koliko je država Srbija od 2013.godine uložila u nju kroz direktna ulaganja, plaćanja dugova bankama i agencijama, potom otpremnina radnicima, izdvajanja za restrukturiranje i dokapitalizaciju, subvencijama, dotacijama i donacijama…“ pita se u svojoj kolumni na sajtu ZamaAero, analitičar Alen Šćuric iz Zagreba?

Iz Srbije u kojoj nikada nisu javnosti predočili ugovor sa Etihadom iz 2013.godine negiraju tolika izdvajanja, pa se „sporna“ izdvajanja svode na oko 400 miliona eura. Jasno je da je samo u 2020.godini za dokapitalizaciju država izdvojila 100 miliona eura, a bivši ministar finansija Božidar Đelić smatra da je Srbija u kompaniju kojoj je sada vlasnik sa 82 posto, prošle godine uplatila 150 miliona eura. Ako je Air Serbia prevezla oko milion putnika, računajte…

Otvoriti aerodrome za nove destinacije

„Ova procedura je u skladu sa novim pravilima Evropske komisije o državnoj pomoći. Procenjeno je da će ova suma, za sada, omogućiti kontinuitet u poslovanju Air Serbia. Croatia Airlines, koja je nešto manja od Air Serbia po broju aviona i linija, dobila je približno sličnu sumu, nešto više od 90 miliona evra, koja je data kako bi se održala likvidnost firme. I hrvatska vlada je izvršila dokapitalizaciju mada je ona skoro 100-procentni vlasnik Croatia Airlines-a. Prethodna vlada Crne Gore je tokom leta 2020. izvršila finansijsku injekciju u Montenegro Airlines u iznosu od 10,4 miliona evra u julu i 25 miliona evra u avgustu, kako bi kompanija imala dovoljno sredstava da isplati plate i osigura tekuću likvidnost. Međutim, nakon promene vlasti, utvrđeno je da dodatnih sredstava nema. Zakon o finansijskoj pomoći MA, koji je donet pre korone, u decembru 2019.godine, predvideo je finansijsku pomoć prevozniku i iznosu od 155 miliona evra u periodu od šest godina“, zaključuje Popović.

Vlada Crne Gore je donijela odluku da dosadašnju kompaniju ugasi i osnuje novu – ToMontenegro i u nju uloži 30 miliona eura. Bosna i Hercegovina i Sjeverna Makedonija trenutno nemaju tih problema. Iz svojih budžeta ne izdvajaju sredstva za državne kompanije i to nakon što su propali projekti Air Bosna, BH Airlines, Bosnian Wand, Air Srpska, Sky Bosnia, MAT Airways, Avioimpex… No, nije da se ne izdvajaju sredstva za subvencije stranim kompanijama koje saobraćaju u ovim zemljama.

„Svi aerodrome u BiH se moraju više otvarati novim destinacijama, jer da bi jedna avio linija bila održiva, potrebno je uložiti veliku promociju dok sama linija zaživi (otprilike 12-15 mjeseci). Niskobudžetne avio-kompanije su odgovor za sve aerodrome u BiH uključujući Sarajevo, s obzirom da je Sarajevo jedini aerodrom koji treba i mora imati miks niskobudžetnih i regularnih avio-prijevoznika zbog transfer putnika sa dalekih destinacija i biznis putnika (uključujući diplomate, OHR, NATO, SFOR, EU i sve vladine i nevladine organizacije). Domaća avio-kompanija je u današnje vrijeme nemoguća misija. Možda je bila moguća prije 10-15 godina, ali danas apsolutno ne. Avio-biznis je jako ozbiljan i skup, a raditi isti sa nekoliko aviona je nemoguće. Pitanje je samo vremena kad će Croatia Airlines i Air Serbia odustati, jer iste su više politički projekti nego funkcionalan biznis“, smatra Zahid Krkić sa Flying Bosnia specijalizovane stranice za civilnu avijaciju.

Aerodromi pod dugoročnim koncesijama

Tako dođosmo i do pitanja aerodroma koji su u finansiranju od strane država pomalo ostali u sjeni. Jasno i zbog čega, u Sloveniji, Hrvatskoj, Srbiji i Sjevernoj Makedoniji su najveći aerodromi dati strancima na upravljanje pod dugoročnu koncesiju.

„Ovo je trend gotovo svuda u svetu, a organizacije koje predstavljaju interese aerodroma ukazale su na ovaj problem. Međutim, treba uzeti u obzir da aerodromi imaju fiksne i ugovorene cenovnike i da ukoliko ima nekog prometa, aerodromi ostvaruju novac od toga. Procena je da ako se pomogne avio-kompaniji, ona će nastaviti da plaća aerodromima za pružene usluge, pa će tako i sami aerodromi dobiti svoj deo kolača. Ako nema saobraćaja, nema ni priliva za aerodrome. Primera radi, aerodromi Crne Gore smatraju da će imati značajne gubitke zbog bankrota svog najvećeg korisnika Montenegro Airlines. Naravno, i aerodromi su jako pogođeni ovom krizom. Mnogi su smanjili kapacitete, zatvorili terminale i ukinuli investicije. Ali ima primera gde su države pomogle, a to su uglavnom u onim zemljama gde nema nacionalnog prevoznika pa je samim tim i promet na aerodromima izuzetno nizak. To je slučaj u Bosni, ali i u Sloveniji gde je Vlada aerodromu u Ljubljani, koju vodi privatna nemačka firma, nedavno uplatila pet miliona evra bespovratne pomoći“, naglašava Luka Popović.

O pitanju aerodroma i njihovog prevazilaženja ogromne krize iz Sarajeva dolaze nešto optimističnije prognoze.

„Aerodrom Sarajevo ne bi trebalo dati pod koncesiju, jer je to jako važno preduzeće za cijelu državu. Samo treba dovesti profesionalnu upravu koja neće biti birana samo po stranačkoj pripadnosti. Ostale aerodrome treba dati u koncesiju, ali sve i u istom paketu. U 2019. Aerodrom Sarajevo je imao neto profit od 6 miliona eura, a većina tih sredstava je otišla na financiranje aerodroma u Tuzli i Mostaru. Za Tuzlu je donekle i opravdano, jer i sami građani imaju neke koristi od prometa na aerodromu, ali Mostar je stvarno jedna velika sramota“, rezonuje Krkić.

Svjetski sektor privrede u kojem je 57 posto pilota trenutno bez letova, članovi kabinskog osoblja na berzi rada, a plate i uslovi rada znatno nepovoljniji, čekaju period u kojem će bezbrižno udahnuti zrak – sa ili bez respiratora.

Izvor: Al Jazeera/ Alen Jazić

✈Students visit Sarajevo International Airport

Students of the Faculty of Transport and Communications of the University of Sarajevo and journalists of the aviation portal E7 Echo Seven visited Sarajevo International Airport, to get acquainted with the work processes in receiving and dispatching passengers, aircraft and goods.

The friendly staff of Sarajevo Airport was available to students and journalists for all questions related to the airport and airport traffic.

In cooperation with academic institutions, Sarajevo International Airport pays special attention, especially when it comes to the transfer of knowledge to younger generations.

At the end of the visit, the students expressed their gratitude to our staff because they will certainly use the knowledge and experience, they gained on this occasion in their further work.

Source: Sarajevo Airport